Romani - Lovari

Romani - Lovari

E rezistancia ando Auschwitz-Birkenau

E ratji 16 majo ando berš 1944 krujisarde e SS-ketani e romani partja ando Auschwitz-Birkenau te ingeren le tsinton taj le romen kaj le gazonge sobi. E rom bronjinas pe taj či avenas avri anda penge barakura. O SS muklas e operacija taj šude la pe maj angle.
E rezistancija ando 16 majo kerdasas ke ezera tsinton taj romen ingerdesas ande kaver koncentracijni-lagera taj kade skepisajle khatar o meripe ande e gazonge sobi.

Anticiganizmo taj rasengi biologia

O anticiganizmo, savo si e xoli taj o čoro dikhipe karing le romane grupi, sas dumut aba zurales baro ande Europa. Ando angluno agor ando 1900-to berš kerdžilasas e rasengi biologia jek nevi nauka. E nauka e rasengi biologia sičarelas ke o kriminaliteto taj o asocialno inkeripe sas genetično kaj le romane grupi, savo zurarelas o anticiganizmo ande Europa.

Institutbyggnad — Rasbiologiska institutet i Uppsala, Uppsala universitetsbibliotek.

Le Nazistongo dikhipe pel tsintura taj pel rom

Kana le nazistura linesas e zor ande Germania, kerdžilasas e situlacia le tsintongi taj le romengi maj nasul. Pala e Nürnberg-zakonura anda 1935 ginadesas e tsintura taj le rom maj tele sar kaver rasi. E nazistonge sakonura save sas kerde pe kriminalni, vatrara taj asocialni dukhade zurales vi le romane grupen. E tsintura taj le rom šutine sas ande koncentracijni lagera te keren buči pe zor.  
Ande Nazi-germania vasdesas jek ras-hygenično institucija savi registrulias taj kerlas investigaciija pel tsintura taj pel rom. La institucijako registro taj investigacija šutas o drom kaj e sterilizacija taj o mudaripe pel tsintura taj pel rom.

En kvinna som undersöker en flickas ögonfärg — Bundesarchiv, R 165 Bild-244-64 / CC-BY-SA 3.0

E persekucija barolas

Kana e Nazi-Germania las andre e Polska taj bare kotora anda e est-Europa, pele but romane grupi tela nazistongo vas. Le tsintura taj le rom sas deportulime avri anda e Nazi-germania kaj le okupilime thana ande Polska, ke le nazistura kamenas jek "uža-rasaki" Germania. Le tsintura taj le rom musaisarde sas te trajin ande le židovicka gettura save le nazistura vasde pala e okupacija. Le thema save sas phangle la Nazi-germaniasa line te pošladulin taj te phanden penge romane narodos.

Romska fångar väntar framför en mur. — Bundesarchiv, R 165 Bild-244-64 / CC-BY-SA 3.0

O mudaripe kerdžolas

Ando mudaripe le tsintongo taj le romengo, le naukovci gindin ke maškar e 250.000 taj 500.000 manuš sas mudarde. De e garudini cifra maj barij. But mudarde rom ande est-Europa nas registrulime khati, savo kerel phares te žanas sode manuš sas mudarde.

Maj but rom mudarde sas ande bare puškajimata. Le tsintura taj le rom sas vi deportulime kaj le koncentracijni-lagera taj mudarimaske-lagera khote mule ando gazo vaj ande bokh, ande nasvalimata taj ande sporadični mudarimata.

Resipe taj pinžaripe

O švedicko zakazo le avrutne romane grupenge te na aven andre ando them inkerdo sas ži kaj o berš 1954. Kado kerdas ke feri unji tsintura taj rom save skepisajle katar o mudaripe ande o Holokaust avile neki pala maripe. E maj but žene save skepisajle avile ando Švedo butesa maj palal.
O mudaripe le tsintongo taj le romengo nas pinžardo sar genosido pala o agor le marimasko. E romane grupi marenas pe anda o pinžaripe taj ando berš 1982 e vest-Germania pinžardas ke le tsintura taj le rom pecisarde genosido ando o Holokaust. Ando berš 2015 o EU pinžardas o mudaripe.

En av vita båtarna, Karskär. — Sjöhistoriska museet

Ande kadi vrama

De anda o berš 2000 le rom si jek nacionalno minoriteto ando Švedo. Te zuraren maj but le minoritetonge čačimata ando berš 2009 kerde o minoritetongo zakono. De jek čoro dikhipe pel rom taj o anticiganizmo inke si maj dur ando švedo. Inke ando berš 2013 avilasas avri ke e policia ando Skåne inkerelas jek registro pe le romane familiji taj njamori, kerdo pala etniciteto taj na pala kriminaliteto.

Rund damm med mörkt vatten omgiven av gräs och flata ljusa stenar i oregelbundna former — OTFW, Berlin, Wikimedia Commons CC BY-SA 3.0

Publicerad2024.12.10